Νέοι ρόλοι γονιών και εφήβων

Νέοι ρόλοι γονιών και εφήβων
Ψυχολογος Θεσσαλονικη – Ξενια Κολλια

Αυτό που η οικογένεια, μέχρι τη φάση της εφηβείας του παιδιού, είχε γνωρίσει σαν τρόπο να σχετίζεται, ήταν οι ρόλοι της παιδικής ηλικίας. Το παιδί να αναγνωρίζεται μέσα από την οικογένεια, να ακολουθεί τους οικογενειακούς τρόπους σχέσης και οι γονείς να αποτελούν πρότυπο και να περνούν αξίες, τρόπους σχέσης, να ορίζουν το ‘σωστό’ και το ‘λάθος’ μέσα στην οικογένεια και να θέτουν όρια.

Η εφηβεία είναι το πρώτο σημαντικό πέρασμα στην επόμενη φάση του κύκλου ζωής της οικογένειας, καθώς ο έφηβος βρίσκεται στο στάδιο στο οποίο καλείται να δημιουργήσει τη δική του ταυτότητα. Ωστόσο, για να το καταφέρει αυτό, χρειάζεται να διαφοροποιηθεί από τον γονιό του, που ήταν ως τώρα το σημείο αναφοράς. Σ’ αυτή τη διαδικασία διαφοροποίησης, παίρνει απόσταση, αμφισβητεί και δοκιμάζει τρόπους διαφορετικούς από αυτούς της οικογένειας. Δεν έχει σημασία αν ο γονιός είναι ‘προοδευτικός’ ή ‘συντηρητικός’. Συναντάμε συχνά ‘προοδευτικές’ ιδέες σε εφήβους που προέρχονται από ‘συντηρητικής’ νοοτροπίας οικογένειες, καθώς και το αντίστροφο˙ ‘προοδευτικής’ αντίληψης οικογένειες με παραδοσιακούς, πιο ‘συντηρητικούς’ εφήβους. Το σημαντικό εδώ είναι η διαφοροποίηση, όχι αυτό από το οποίο διαφοροποιείται ο έφηβος. Η αμφισβήτηση δεν στοχεύει στο γονιό, στοχεύει στην εξελικτική πορεία του ίδιου του εφήβου προς την κατεύθυνση δημιουργίας της ενήλικης ταυτότητάς του.

Ταυτόχρονα είναι η εποχή που ο έφηβος αρχίζει να έρχεται αυτόνομα σε επαφή με το τον κοινωνικό περίγυρο, τον οποίο καλείται να ανακαλύψει και να σχετιστεί μαζί του με τον δικό του τρόπο. Έτσι ο έφηβος φέρνει στην οικογένεια νέες αξίες, τρόπους και ιδέες, που προέρχονται από ‘έξω’ και συχνά δεν είναι σύμφωνες με τις συνήθειες της οικογένειας. Αυτό συχνά προκαλεί συγκρούσεις. Είναι συνηθισμένο οι γονείς να στρέφουν την προσοχή τους περισσότερο στη συμπεριφορά του εφήβου, που μπορεί να γίνει συγκρουσιακή, παρά στη βάση της συμπεριφοράς του που μπορεί να είναι ανασφάλεια, αγωνία, αναρώτηση.

Σε αυτή την περίοδο ο έφηβος έχει ταυτόχρονα ανάγκη ελευθερίας και ασφάλειας να μπορεί να βρίσκεται μέσα στους κόλπους της οικογένειας με όλη την ασφάλεια που αυτή του παρέχει όταν δυσκολεύεται να διαχειριστεί τις έξω καταστάσεις• και ταυτόχρονα να έχει τη δυνατότητα να δοκιμάσει αυξανόμενη ανεξαρτησία τις στιγμές που είναι έτοιμος για αυτό.

Με το πέρασμα του παιδιού στην εφηβεία καλούνται και οι γονείς να τροποποιήσουν ποιοτικά πλέον τον τρόπο με τον οποίο προσδιόριζαν το παιδί τους, να αλλάξουν στον γονεϊκό τους ρόλο απέναντί του. Τα όρια της παιδικής ηλικίας δεν εξυπηρετούν πλέον την οικογένεια με έφηβα μέλη, καθώς οι ανάγκες της έχουν αλλάξει. Ανάλογα αλλάζει και ο γονεϊκός ρόλος. Οι γονείς καλούνται να προσφέρουν στον έφηβο τα εφόδια που θα του επιτρέψουν να εξελιχθεί σε έναν ικανό, ανεξάρτητο ενήλικα, δίχως να χάσει την επαφή με την οικογένειά του. Να τον βοηθήσουν να ανεξαρτητοποιηθεί, δίχως να αποξενωθεί. Έτσι η εφηβεία θα μπορεί να είναι μια φάση χρήσιμη για τις σχέσεις γονιών και εφήβων.

Ξένια Κόλλια, ψυχοθεραπεύτρια ψυχολόγος Θεσσαλονίκη